Dinsdag 24 september
Feest op Plaza de 24 Septiembre
We hebben een rustige ochtend. Als het goed is komt er om 9.40 uur een auto van Bala Tours om ons naar het vliegveld te brengen. We staan voor ons doen laat op, ontbijten, pakken in. En tot onze verrassing blijkt er inderdaad een auto van Bala Tours te komen. We zijn mooi op tijd (ofwel: veel te vroeg) op het vliegveld voor onze vlucht naar La Paz (45 minuten) en naar Santa Cruz (1 uur).
Op tv zien we dat Santa Cruz wordt gefeliciteerd. Waarmee? 24 september blijkt een belangrijke dag te zijn in de strijd om onafhankelijkheid van Santa Cruz. Dat is een leuke verrassing. Misschien is er een feestje in de stad. Laten we dáar nu net naar op weg zijn.
Als we in het vliegtuig zitten komt een official het toestel in en zegt iets in rap Spaans over de bagage, handbagage en het gewicht. Echt snappen doen we het niet. Maar heel ernstig kan het niet zijn, want het vliegtuig stijgt gewoon op. Eenmaal in Santa Cruz blijkt dat er inderdaad iets aan de hand is met de bagage. Er komt niets op de bagageband. Alle passagiers gaan in een rij staan en melden zich één voor één bij een man met een clip-board. Wij staan in de rij achter een Nederlandse jongen die stage loopt bij het Nederlandse consulaat in Santa Cruz. Hij spreekt goed Spaans.
Volgens hem was het vliegtuig te zwaar en is daarom een deel van de bagage in La Paz achter gebleven. We moeten onze verblijfsinfo aan de meneer met het schrijfblok doorgeven en dan zal de bagage vanavond naar ons hotel gebracht worden. We doen dit braaf, maar vreemd vinden we het wel. Als niemand zijn bagage mee krijgt, is dan álle bagage in La Paz gebleven? En is het reëel dat er dan later vanmiddag een vliegtuig van La Paz naar Santa Cruz vliegt die alle bagage wel mee kan nemen? Ik vind het verre van logisch allemaal (terwijl ik zo van ‘logisch’ en ‘beredeneerbaar’ houd).
Met alleen onze handbagage gaan we met de taxi (60 Bolivianos) naar ons hotel in Santa Cruz: Boutique Hotel Cosmopolitano. Daar krijgen we weer dezelfde mooie kamer als drie weken geleden. We kunnen onze tassen dus niet uitpakken. Omkleden kan ook niet.
We kunnen al snel de stad in. Daar blijken de festiviteiten tegen te vallen. Er is opvallend weinig bus- en autoverkeer en er zijn opvallend veel mensen op het centrale plein (Plaza de 24 Septiembre; hoe toevallig). Ook is er een demonstratie, maar die lijkt niets met 24 september te maken te hebben. We vermaken ons met mensen kijken op het plein, ijsje eten en we kopen op de valreep nog een souvenir: een kleed voor op de tuintafel.
We eten op tijd (lekkere curry bij een Irish Pub aan het plein) en gaan dan terug naar het hotel. Zouden de tassen er al zijn? Dat is nog niet het geval als we daar om 19 uur binnen stappen. Om 20 uur ook niets. We lezen een boekje buiten op de patio en drinken een kop koffie. Nog geen koffer. En dan rond 20.30 uur arriveren ze. Keurig afgeleverd zoals beloofd. Wat een opluchting! Wouter had alleen een t-shirt en korte broek aan. Toch wat frisjes om in naar Europa te reizen morgen. En fris en fruitig op pad zonder tandenborstel en deo, valt ook niet mee. Doordat alle winkels gesloten zijn vandaag vanwege de feestdag, konden we geen nieuwe kopen.
Met het mantra ‘no drama lama’ en ‘er is pas een probleem als er een probleem is’, probeerde ik alle rampscenario’s uit mijn gedachten te bannen. Dit lukt eigenlijk pas goed al de tassen er zijn. Pfoe! We gaan lekker douchen en slapen.
Heer of maagzweer in het verkeer
In de steden die we voor La Paz bezochten, hebben we al kennis gemaakt met het chaotische verkeer in Bolivia. Maar La Paz slaat alles. De stad zit verstopt met kleine busjes, waarmee je op een goedkope manier door de stad kunt reizen. Als je geduld hebt tenminste, want meestal sta je stil. In straten waar zo op het oog maximaal drie auto’s naast elkaar kunnen rijden (en waar in Nederland maximaal twee rijbanen zouden zijn), blijken vijf auto’s te passen. En als je rechtsaf moet, kun je gerust geheel links rijden en dan dwars over, voor iedereen langs, rechtsaf slaan. Voorsorteren is een onbekend begrip. Oversteken als voetganger is een hachelijke onderneming. Maar de chaos voelen we pas echt als we zelf ook in een auto deelnemen aan het verkeer. Wouter is blij dat hij niet zelf hoeft te rijden. Gelukkig worden we gereden. Alle gaatjes worden benut. Elke chauffeur duwt zijn voertuig ergens voor en tussen. Soms staat er een voetganger midden op straat, midden in de wirwar van auto’s in de hoop veilig de overkant te halen.
Tot onze grote verbazing zien we geen enkele aanrijding of ongeluk. Als je denkt ‘dit kan niet goed gaan’ blijkt het toch te kunnen en rijden de auto’s zonder elkaar te raken allemaal weer verder.
Het is opvallend hoe weinig Bolivianen elkaar in het verkeer gunnen. Iemand voorrang geven, of voor laten is hier als ‘vloeken in de kerk’ (en ze zijn hier heel gelovig!). Ze lijken hier meer van ‘ieder voor zich, en god voor ons allen’. De auto’s lopen dus geen krassen en deuken op in het verkeer, maar de bestuurders wel een maagzweer, vrees ik.
Woensdag 25 september
Het begin van het einde
Onze vakantie zit er bijna op. Alleen de terugreis nog. Die wordt nog even spannend doordat de taxi chauffeur van het type ‘altijd gas geven, ook als anderen remmen’ is. We scheuren, net als alle andere auto’s en busjes om ons heen, als een idioot door het drukke verkeer. Elk gaatje wordt benut door de auto er in te drukken en onze chauffeur geeft gas tot het echt niet anders meer kan. We zijn blij als we heelhuids het vliegveld hebben bereikt.
Daar ondergaan we weer alle formaliteiten die er bij schijnen te horen om het land te mogen verlaten. We vullen formulieren in om deze vervolgens bij een volgend loket weer in te leveren. We laten om de haverklap ons paspoort en boarding pass controleren en sluiten aan in rijen waarbij vooraf niet duidelijk is waar we op staan te wachten.
We hebben net voldoende tijd over om van onze laatste Bolivianos een kop koffie te kopen en de rest te verpatsen in de snoepwinkel (lekker chocolade en lolly’s voor onderweg!). In de slurf, vlak voor we het vliegtuig in mogen, wordt alle handbagage nog gecontroleerd door de narcotica brigade. Een snuffelhond neust alle tassen langs. Zijn collega drugshond, een vriendelijk ogende labrador, doet verderop lekker een tukje.
Dan mogen we het vliegtuig in en begint de lange vlucht, via Madrid naar huis (Air Europa).
De andere kant van het verhaal
Bron: onze gids Carol, La Paz
Carol, de gids die ons begeleidt op de trip vanuit La Paz naar Tiwanaku, heeft een uitgesproken mening over de politieke situatie in haar land. En die mening is weinig positief. Het is de vraag of we het hele verhaal van haar hebben gehoord, maar hierbij wat zij ons vertelde:
Bolivia kent net als Nederland, kleuter-, basis- en voorgezet onderwijs. Kinderen uit arme gezinnen blijken hier vaak niet naar de kleuterschool te gaan. Zij sluiten pas aan in het basisonderwijs en hebben dan al een achterstand. Verder is er in Bolivia onderscheid tussen publiek en privaat onderwijs. En ook dat blijk je weer in verschillende soorten en maten te hebben. In het publiek onderwijs zijn er scholen die extra zorg bieden als een ontbijt en lunch en/of een laptop (betaald door de overheid). Nadeel van de publieke scholen is echter dat de leerkrachten heel vaak staken waardoor veel lesdagen uitvallen, wat vervolgens de kwaliteit van het onderwijs niet ten goede komt en veel problemen oplevert voor werkende ouders. Leraren staken hier niet alleen voor eigen vooruitgang, maar ook uit solidariteit met anderen. Dus als bijvoorbeeld taxichauffeurs of dokters staken, kan het zomaar zo zijn dat het hele onderwijs plat ligt. Binnen het private onderwijs wordt niet of nauwelijks gestaakt en de kwaliteit van de leerkrachten en het onderwijs zou daar beter zijn, volgens Carol. Daar staan alleen wel hogere schoolkosten en het wegvallen van de extra’s die door de overheid worden bekostigd, tegenover. Carol vindt dit laatste buitengewoon oneerlijk. Haar zoon gaat naar een private school. Binnen private scholen bestaat er nog een onderscheid tussen gewone private scholen en elite private scholen.
Oktober 2019 zijn er weer presidentsverkiezingen in Bolivia. Overal zie je leuzen op huizen en borden met daarop informatie over de geweldige dingen die Evo Morales (aan de macht sinds 2005) heeft bereikt en dat ‘iedereen’ achter hem staat. We zien tijdens onze rondreis nauwelijks propaganda ten gunste van een andere presidentskandidaat. In Tarabuco is een klein oploopje met een spreker namens een andere partij, maar verder lijken er alleen Evo aanhangers te zijn. Zijn er andere presidentskandidaten naast Morales? En hoe democratisch is een land waar een leider al 14-15 jaar aan de macht is zonder tegenpartij of tegenkandidaat?
Volgens Carol zou een herverkiezing van Morales de ondergang van het land betekenen. Hij is volgens haar corrupt, maakt nationaal de verkeerde keuzes en stelt de verkeerde prioriteiten en heeft internationaal de verkeerde bondgenoten.
Morales komt oorspronkelijk uit Cochabamba, het centrum van de coca-industrie. Daar is hij opgeklommen van coca boer, tot woordvoerder van de coca boeren, tot president. Een echte cocaleros, zoals ze hier in Bolivia zeggen. Hij heeft hiermee het imago een man van het volk te zijn. Maar de realiteit is volgens Carol dat er veel geld bij de machthebbers blijft hangen, bijvoorbeeld de bekostiging van prachtige vliegtuigen voor Morales zelf en voor zijn vicepresident. De elite rond Morales kennen elkaar voordelen toe, geven elkaar geld, zodat ze elkaar blijven steunen en de corruptie in stand blijft. Carols vertrouwen in politici is onder het nulpunt gedaald.
Morales vindt volgens Carol zijn herverkiezing belangrijker dan een nationale crisis zoals de recente bosbranden in de regio rond Santa Cruz (juli / augustus 2019). Hij deed niets om deze bosbranden te bestrijden, maar bleef wel openbare speeches houden in La Paz. Volgens Carol zijn daarom alle mensen in Santa Cruz nu tégen Morales. Wij vermoeden dat dat nog wel mee zal vallen, maar het zal zijn populariteit onder een bepaalde groep critici geen goed gedaan hebben.
Een ander voorbeeld van bijzondere prioriteiten is volgens Carol de aanschaf van een Chinese satelliet. Iets wat Bolivia niet nodig heeft, wat alleen gericht is op patserig uiterlijk vertoon en waarvan het geld beter geïnvesteerd had kunnen worden in gezondheidszorg of onderwijs.
Tot slot heeft Bolivia sinds Evo Morales aan de macht is dubieuze internationale partners. Bolivia zet zich af tegen Amerika en heeft afspraken gemaakt met Cuba en Venezuela. Deze landen helpen elkaar en hebben open grenzen. Waardoor volgens Carol veel Cubanen en Venezolanen naar Bolivia komen om de onrust en armoede in het eigen land te ontvluchten. Dit leidt tot problemen in Bolivia omdat hier onvoldoende welvaart en werkgelegenheid is om dit op te vangen. Daarbij trekken veel immigranten naar de omgeving van Santa Cruz. Omdat zij niet gewend zijn aan de hoogte, blijft La Paz nog gespaard van een golf immigranten. Volgens Carol leveren overigens álle immigranten problemen op. Overdag proberen ze geld te verdienen, wat ze ’s avonds en ’s nachts uitgeven aan verdovende middelen. Wat dan weer leidt tot onveilige situaties op straat, prostitutie, overvallen, et cetera. Immigranten met kleine kinderen kunnen op een beetje sympathie en medeleven van Carol rekenen, maar het komt er op neer dat alle immigranten fout zijn en de komst van buitenlanders naar Bolivia onwenselijk is.
Ten slotte:
Onze rondreis in Bolivia heeft ons gebracht wat we hoopten: Een zeer afwisselende reis met:
- mooie natuur – gekleurde bergen rond Tupiza, de zoutvlakte bij Uyuni, jungle, pampa’s en in grote aantallen lama’s, vicuña’s, apen, capibara’s, vele soorten vogels, kaaimannen, etc.
- een heel andere cultuur dan we gewend zijn – Indianen met bolhoedjes, gekleurde rokken en mooie stoffen, leven op straat, straatverkopers, en veel meer leuks om te observeren.
- en heel veel afwisseling - stad, natuur, hoog, laag, zelf op pad en met een gids.
Bolivia heeft eigenlijk alles, alleen geen strand. Ach ja, daar zijn we in Nederland deze zomer al geweest...
